موزیک اصیل ایرانی چیست؟

فروش وی اس تی

موسیقی سنتی ایران از دستگاهها، ملحقات یا متعلقات گوشه های موزیک تشکیل شده است. دستگاه از دو واژی (دست)و (گاه)به معنای مکان، و نغمه تشکیل شده مانند لغت پهلوی ((دستان)) در موسیقی زمان ساسانی، به نوعی موسیقی که با دست اجرا می شود، اشاره می نماید .

دستگاه را به معنای وسیع تر می توان به راژمان (System) تعبیر کرد. چه از این حیث هم موسیقی ایرانی به راژمان کامل یونانی شباهت دارد که در موسیقی گذشته یونان حاوی دستگاههای دورین، فریژین، لیدین و ملحقات آنها مانند هیپودورین و هیپوفریژین و غیره بوده است.

یک دستگاه موسیقی از نظر قالب، قطعه ای کامل است و مانند سونات سنفونی دارای قواعد بخش های مختلف ی است که با ساز و آواز اجرا می شود.در آهنگ غربی، معمولآ حتمـا تی که به وسیله ساز یا ارکستر نواخته می شود با موسیقی آوازی تفاوت دارد. اما در دستگاه موسیقی ایرانی، آواز پارت مهم مرکزی موزیک است و سری های قبلی آواز(پیش درآمد و چهار مضراب) قسمت های بعدی آواز(تصنیف رنگ) در واقع به طور مقدمه یا خاتمه موسیقی ، به آن بستگی دارد.

آهنگ سنتی ایران دارای هفت دستگاه پنج آواز است که از متعلقات ملحقات آن شمرده می شود. از این آوازها چهار آواز متعلق به دستگاه شور، ویک آواز متعلق به دستگاه همایون است.

ب – انواع دستگاهها
- دستگاه شور: (حاوی 15 گوشه)

آواز ابوعطا (حاوی 9 گوشه)

آواز بیات ترک (حاوی 12 گوشه)

آواز دشتی (حاوی 9 گوشه)

آواز افشاری (حاوی 9 گوشه)

2- دستگاه همایون (حاوی 12 گوشه)

آواز اصفهان (حاوی 11 گوشه)

3 – دستگاه سه گاه (حاوی 10 گوشه)

4 – دستگاه چهار گاه (حاوی 10 گوشه)

5 – دستگاه ماهور (حاوی 20 دستگاه)

6 – دستگاه راست پنجگاه (حاوی 14 گوشه)

7 – دستگاه نوا (حاوی 14 گوشه)

ج – پاره ای از خصوصیات دستگاهها

دستگاه شور را مادر آوازهای موسیقی ایرانی نام گذاشته اند، علت آن وجود ملودیهای متنوع مناطق مختلف ایران در این دستگاه است . آوازهای ابوعطا یا دستان عرب، بیات ترک یا بیات زند، آواز دشتی یا چوپانی از ملحقات این دستگاه می باشند .

دستگاه همایون که آواز اصفهان را در بر می گیرد، با دستگاه شور کاملآ مفرق است.

دستگاههای سه گاه چهار گاه تا حدودی به یکدیگر شباهت دارند، اما دستگاه ماهور دستگاهی کاملآ مفرق است، گام آن با گام بین المللی مطابقت دارد.

دستگاه راست پنجگاه، قدیمی ترین دستگاه موسیقی ایرانی محسوب می شود که شباهت بسیاری با دستگاه ماهور دارد.

بطوریکه برخی از بزرگان موسیقی ، این دو دستگاه را یکی می دانسته اند، و آخرین دستگاه موزیک دستگاه نواست که در برخی بخش ها با دستگاه شور نزدیک می نماید.

تعریف آواز

آواز مجموعه ای از نغمه هاست که با ریتم آزاد، برخی اوقات با وزن آمیخته با میزان اجرا می گردد. آوازها در اصل بخش ی از دستگاهها می باشند .
تعریف گوشه

در هر دستگاه و آواز تعدادی گوشه با اسامی مختلف به کار می رود. گوشه، جزء کوچکی از آهنگ است که به تنهایی استقلال ندارد، ولی هر گوشه به موسیقی خاصّی خوانده نواخته می شود نوازنده خواننده روی این گوشه ها بدیهه نوازی و بدیهه خوانی می کنند.

در ناریخ موسیقی ایران بیش از یک هزار کوشه متداول بوده است که امروزه فقط حدود یکصد پنجاه گوشه در قالب هفت دستگاه و پنج آواز خوانده نواخته می شود، مابقی آنها در رهگذر تاریخ به فراموشی سپرده شده اند.